[Gastbijdrage] In mijn eerdere bijdragen over het levenseinde ging het over de medische volmacht en wilsverklaringen en gaf ik u tips over hoe u uw nabestaanden in praktische zin kunt ontzorgen. Maar bij een nalatenschap moet ook juridisch het een en ander geregeld worden, zoals een testament. U zorgt dan dat alles zoveel mogelijk verloopt zoals u wenst. Reacties zijn van harte welkom onder dit artikel.
Wel of geen testament maken?
Maakt u geen testament, dan is het wettelijke erfrecht van toepassing. En dat kan betekenen dat er na uw overlijden zaken gebeuren die u misschien liever niet had gewild. Het is in ieder geval aan te bevelen om wel een testament op te stellen als:
- U een duidelijke voorkeur heeft voor wie uw nalatenschap moet afhandelen. Of het nu gaat om een familielid of een professionele executeur, u kunt dit alleen regelen in een testament. Meer over het aanwijzen van een executeur vindt u verderop in deze bijdrage.
- U onroerend goed in het buitenland bezit . In het testament legt u vast welk erfrecht (van welk land dus) van toepassing is op uw nalatenschap.
- U wilt voorkomen dat een (ex)partner van een van uw kinderen er vandoor gaat met een deel van uw erfenis.
- U wilt dat er zo min mogelijk erfbelasting betaald hoeft te worden na uw overlijden.
Er zijn nog veel meer redenen waarom het verstandig kan zijn om een testament te laten maken. Op www.testamenttest.nl kunt u checken of het voor u zinvol is om een testament te maken. Op de website van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie vindt u ook veel informatie. Wilt u liever op uw gemak wat meer lezen over dit onderwerp, dan heeft de Consumentenbond een aantal prettig leesbare gidsen die u ook als niet-lid kunt bestellen.
Een codicil kan toch ook?
Een handgeschreven wilsverklaring (codicil) is ook mogelijk, maar alleen voor huisraad, kleding en lijfsieraden. Het is belangrijk dat de verklaring niet is getypt, maar met de hand geschreven en voorzien van datum, plaats en handtekening. Hiervoor hoeft u niet naar de notaris, maar er bestaat dan wel het risico dat dit document zoek raakt. Als u een testament maakt, kunt u daarin naar het codicil verwijzen en het ook laten bewaren door de notaris.
Of briefjes met namen erop?
Het komt nog steeds voor: ouderen besluiten om in de laatste jaren van hun leven briefjes met namen te plakken op schilderijen, onder vazen, etc. . De namen op de briefjes geven aan, aan wie het betreffende voorwerp na het overlijden toekomt . Wanneer nabestaanden eensgezind de voorwerpen volgens de briefjes verdelen, is er niets aan de hand. Maar het heeft geen enkele juridische waarde en er kan dus ‘gedoe’ ontstaan. Het is beter om een handgeschreven codicil te maken, eventueel toegelicht met foto’s van de voorwerpen.
Wie regelt het allemaal, als ik er niet meer ben?
Als u niets regelt, dan zijn uw erfgenamen gezamenlijk verantwoordelijk. Dat kan goed gaan, maar het is niet altijd handig en verstandig. Het vergt vaak veel overleg en er bestaat het risico op ruzies, soms met verstrekkende gevolgen zoals rechtszaken. Else-Marie van den Eerenbeemt beschrijft in ‘Wie krijgt de gouden armband van moeder’ zeer beeldend hoe het er soms aan toe kan gaan bij de verdeling van een erfenis.
De erfgenamen kunnen er voor kiezen om iemand een volmacht te geven om namens hen de nalatenschap af te wikkelen. U kunt echter ook zelf iemand aanwijzen in uw testament. Zo iemand heet een executeur. U mag zelf bepalen wie dat wordt. Benoem ook een 2e executeur voor het geval de 1e executeur onverhoopt niet beschikbaar is op het moment dat u overlijdt. Dit kunnen mensen uit uw familie-, vrienden- of kennissenkring zijn. Maar u kunt ook een onafhankelijke professionele executeur benoemen, die daarvoor betaald krijgt, zoals van Cretio. Er zijn professionele executeurs met verschillende achtergronden. De NOVEX houdt een openbare lijst van professionele executeurs bij, die zich ook regelmatig laten bijscholen.
Heeft u al iemand op het oog?
Als u iemand op het oog heeft als executeur, vergewis u er dan wel van dat hij of zij bereid is om deze taak op zich te gaan nemen. En verschaf hem of haar bij leven alvast enig inzicht in uw nalatenschap en wat hem of haar straks te doen staat. Bijvoorbeeld door middel van een door u ingevuld Levensdossier of een huisarchief. Voor executeur(s) uit de familie- of vriendenkring kan de uitgave ‘Testament en overlijden’ van de Consumentenbond een nuttig naslagwerk zijn. Indien u overweegt om een professionele executeur te benoemen, dan moet vooraf duidelijk zijn welke kosten hij/zij in rekening gaat brengen en dit wordt ook vastgelegd in het testament.
Een testament is ‘voor eeuwig’…
Helaas, zo makkelijk komt u er niet vanaf. U doet er goed aan om tenminste iedere 5 jaar uw testament weer eens ’tegen het licht’ te laten houden door een notaris. Lees uw testament in elk geval zelf iedere 2-3 jaar heel goed door. Klopt alles wat er staat nog steeds? Omstandigheden kunnen immers zijn veranderd, en dat zou ook kunnen gelden voor uw ideeën over wie er wel of niet van u erft/erven en wie u als executeur heeft aangewezen.
Wat is een levenstestament?
In een testament is geregeld wat er moet gebeuren na uw overlijden. Maar u kunt ook juridisch regelen wat er moet gebeuren wanneer u niet meer in staat bent zelf beslissingen te nemen, uw eigen administratie te doen en uw financiën te beheren, uw huis te verkopen, etc. Een dergelijk testament heet een ‘levenstestament’. Om dit te regelen kunt u door de notaris een levenstestament laten maken waarin u vastlegt wie dat is, of wie dat zijn. U wijst dan een zogenaamde ‘gevolmachtigde’ aan. Meer informatie over het levenstestament vindt u op de website van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie of bij de Consumentenbond.
Ook mensen die gehuwd zijn, een geregistreerd partnerschap of samenlevingscontract hebben, doen er goed aan om een levenstestament te laten maken. Zeker als er sprake is van een eigen huis. U voorkomt hiermee een gang naar kantonrechter om bewindvoering aan te vragen. En het voorkomt veel administratieve rompslomp voor uw naasten. Veel nuttige informatie staat ook hier over het voorbereiden van een levenstestament.
Dementie en de notaris
Heeft u een ziekte waarbij uw geestelijke vermogens na verloop van tijd achteruit zullen gaan, zoals bijvoorbeeld bij dementie, ziekte van Parkinson of een CVA , stel het bezoek aan de notaris dan niet uit! U kunt namelijk alleen notariële akten, zoals een testament en/of levenstestament, laten maken als de notaris er van overtuigd is dat u wilsbekwaam bent. De diagnose ‘dementie’ betekent trouwens niet dat u meteen wilsonbekwaam bent. Het is echter niet te voorspellen wanneer u wilsonbekwaam wordt. Stuurt de notaris u, zonder eerst een persoonlijk gesprek met u te hebben gevoerd, meteen door naar de kantonrechter? Probeer dan eerst een andere notaris te vinden, die mogelijk meer bekend is met wils(on)bekwaamheid. Soms zal de notaris van u verlangen dat u zich medisch laat onderzoeken om uw wilsbekwaamheid vast te laten stellen. Bij Alzheimer Nederland kunt u een checklist aanvragen om het gesprek met uw notaris voor te bereiden.
Naar de Keuzehulp voor nalatenschap >>
Tot slot
Indien u al mijn bijdragen heeft gelezen, heeft u inmiddels opgemerkt dat er veel te regelen valt in verband met uw levenseinde. Streef er dan ook niet naar om alles binnen enkele weken klaar te hebben. Trek er een paar maanden voor uit, maak een planning en werk alle onderdelen stuk voor stuk af. Spreek wel met u zelf een datum af waarop alles gereed zou moeten zijn. Bijvoorbeeld: voor uw volgende verjaardag, voordat u die grote reis gaat maken, ergens gaat overwinteren of weer voor een paar maanden naar de camping of uw vakantiewoning gaat. Laat u eventueel begeleiden door een nalatenschapscoach. Al is het maar om een ‘stok achter de deur’ te hebben. Want een goede voorbereiding, door u, is het halve werk voor uw naasten en erfgenamen!
Heeft u zelf nog suggesties over het regelen van uw (levens)testament? Geef deze dan onder dit artikel aan ons en onze lezers door!
Wilt u gratis updates ontvangen zoals dit artikel over het testament?
Rinette de Jong (1963) is nalatenschapscoach en (levens)executeur. Daarnaast is zij ruim tien jaar vrijwillig consulent bij de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde, in de rol van medisch gevolmachtigde en gespreksleider.
Denk ook aan de voordelen van het levenstestament bij opname in een zorginstelling. Zo voorkomt u dat u in een dergelijk geval uw huis niet meer kunt verkopen (vanwege wilsonbekwaamheid). Dit telt immers uiteindelijk mee als vermogen waarop uw eigen bijdrage gebaseerd wordt.
Dankjewel Tes, voor deze aanvulling!
Het maken van een levenstestament, waarin je een gevolmachtigde ‘bij leven’ aanwijst, is inderdaad erg verstandig. Ook voor mensen die in gemeenschap van goederen zijn getrouwd! Daarmee voorkom je namelijk dat er bij de Rechtbank bewindvoering moet worden aangevraagd als je niet meer wilsbekwaam bent. Omdat deze column over de ‘nalatenschap’ (de situatie na overlijden) ging, heb ik dat niet genoemd.