[Gastbijdrage] Wie zo lang mogelijk zelfstandig wil blijven wonen, wil ook meestal graag de regie houden over het eigen levenseinde. Toch stellen veel mensen het nadenken over hun levenseinde zo lang mogelijk uit. En overlijden mensen soms op een plek die niet bepaald hun voorkeur had.
Door zaken goed voor te bereiden, heeft u invloed op hoe een en ander verloopt als het levenseinde ‘in zicht’ begint te komen. Ook als u in de toekomst niet meer in staat bent om uw wensen kenbaar te maken. Voor Alleszelf.nl zet ik de belangrijkste tips op een rij. Hebt u nog andere suggesties? Deel die onder dit artikel!
Verantwoording
De informatie in dit bericht komt voort uit mijn kennis en ervaring als (vrijwillig) medisch gevolmachtigde en professioneel nalatenschapscoach. En de ervaringen die ik heb opgedaan tijdens de ziekte en rondom het overlijden van mijn vader.
Houdt u regie over het eigen levenseinde?
Deze zeven tips kunnen helpen:
1. Denk tijdig na over de plek
Waar wilt u het liefste de laatste periode van uw leven doorbrengen als u veel verzorging nodig zou hebben? Die noodzaak kan ontstaan als u bijvoorbeeld een ongeneeslijke ziekte zou krijgen, gaat dementeren of in een onomkeerbaar coma raakt. Breng voor de zekerheid eens een oriënterend bezoek aan een of meerdere hospices. Op Zorgkaart Nederland vindt u een overzicht van hospices. Er bestaan ook enkele zorghotels voor zorg in de laatste levensfase. Bespreek de mogelijkheden met uw naasten (partner, kinderen, vrienden). Dat vinden uw naasten misschien een beetje ongemakkelijk, maar zet dan toch gewoon door.
2. Maak een wilsverklaring
In een wilsverklaring schrijft u op wat u graag wel en niet zou willen, qua behandeling en verzorging, onder bepaalde omstandigheden. En: waar u de laatste periode van uw leven het liefst zou willen doorbrengen, ook als het thuis onverhoopt echt niet meer gaat.
Zelfgemaakte wilsverklaringen en een medische volmacht zijn juridisch geldig als ze zijn voorzien van datum, plaats en persoonlijke handtekening. Als er twijfel zou kunnen bestaan of ontstaan over uw wilsbekwaamheid , dan is het wel verstandig om ze ook bij de notaris vast te leggen. Bijvoorbeeld in het geval van een beginnende dementie, de ziekte van Parkinson of een beroerte. Echter, dit komt dan niet in de plaats van de bespreking met de huisarts! Dat laatste blijft ten allen tijde noodzakelijk.
3. Regel een medische volmacht
Het is verstandig om iemand schriftelijk aan te wijzen die namens u met behandelaars mag overleggen, als u dat zelf niet meer kunt. Dit heet een ‘medisch gevolmachtigde’. Meestal is dat een levenspartner of kind. Maar het kan ook een goede vriend of vriendin zijn. Of u wijst, via een notariële volmacht, een zogenaamde ‘levensexecuteur’ aan. Meer informatie en een lijst met deze executeurs vindt u op de site van de Nederlandse organisatie voor executeurs (NOVEX).
4. Kies de juiste medisch gevolmachtigde
Het is vooral van belang dat hij of zij precies weet hoe u over de dingen denkt, zelf niet in een gewetensconflict komt en uw wensen beheerst weet over te brengen op de (huis)arts. En ook open staat voor de opvattingen of emoties van de arts(en) zonder uw wensen daarbij uit het oog te verliezen. Niet ieder(e) familielid, vriend of vriendin is geschikt om als medisch gevolmachtigde op te treden. In sommige gevallen kan het beter zijn om iemand van buiten de eigen familie- of vriendenkring te vragen.
5. Bekijk voorbeelden
Vraag bij uw eigen huisartsenpraktijk of er voorbeelden beschikbaar zijn van wilsverklaringen en/of een medische volmacht. Er zijn ook voorbeelden verkrijgbaar via organisaties waar je dan wel eerst lid van moet worden zoals:
- de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde (NVVE)
- de christelijke Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV).
Ook bij de Stichting Zorgverklaring kunnen voorbeelden worden besteld, maar dan zonder lidmaatschap.
6. Voer een goed gesprek met uw huisarts
Maak een aparte afspraak bij uw eigen huisarts om uw wilsverklaringen te bespreken en meld van tevoren waarvoor u komt. Het is onverstandig om over uw wilsverklaringen te beginnen als u voor een medische klacht een afspraak hebt gemaakt. En bedenk: ook dokters zijn mensen met normen, waarden en emoties. Heeft u wensen (bijvoorbeeld euthanasie) waar uw huisarts om principiële redenen niet aan mee zal werken, dan kunt u eventueel op zoek gaan naar een andere huisarts. In de praktijk blijkt dat helaas vaak niet zo gemakkelijk , dus wacht daar dan niet mee totdat er echt iets met u aan de hand is. Tips van Thuisarts.nl om het gesprek met uw huisarts goed voor te bereiden leest u hier.
7. Denk na over reanimatie
Overweegt u om niet gereanimeerd te willen worden? Dan doet u er goed aan om samen met uw huisarts alle voors en tegens af te wegen. En, indien u niet gereanimeerd wilt worden, dit ook op te schijven in een wilsverklaring. Informatie die u kan helpen bij uw keuze vindt u bij de Thuis-arts.nl.
Om het risico op reanimatie door goedwillende hulpverleners of EHBO’ers te verkleinen is het belangrijk om een ‘niet-reanimeren-penning’ te dragen. Maak dit ook kenbaar als u wordt opgenomen in een zorginstelling. Bestel hier de niet-reanimeren-penning bij de Patiëntenfederatie Nederland (NCPF), zonder verdere verplichtingen. Hou er wel rekening mee dat voor het ondergaan van een operatie, het dragen van zo’n penning mogelijk wel tot een gesprek met de anesthesist zal leiden in verband met het risico op een hartstilstand tijdens de operatie. Het staat u uiteraard vrij om de penning, al dan niet tijdelijk, niet meer te dragen. Bijvoorbeeld in verband met een operatie. Meer over de penning leest u hier.
Naar de Keuzehulp voor nalatenschap >>
Uw ervaringen?
Welke tips en ervaringen hebt u met de regie over uw eigen levenseinde of in uw rol als mantelzorger? Deel ze hieronder in een reactie. Ik ben heel benieuwd. Heeft u een persoonlijke vraag of wilt u een overzicht met meer informatieve links naar sites ontvangen? Neem dan gerust (en kosteloos) even contact op met mij via mijn contactpagina.
Wilt u elke 2 weken een gratis update ontvangen zoals dit artikel over levenseinde? Klik hier en schrijf u in voor onze nieuwsbrief.
Rinette de Jong (1963) is nalatenschapscoach en (levens)executeur. Daarnaast is zij ruim tien jaar vrijwillig consulent bij de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde, in de rol van medisch gevolmachtigde en gespreksleider.
Hallo beste lezer(es),
Als mantelzorger van mijn moeder al meer dan 10 jaar heb ik vorig jaar na een ongeluk thuis met haar een aantal akelige situaties meegemaakt. In het ziekenhuis en in de revalidatiekliniek. Moeder brak op 95-jarige leeftijd en nog thuiswonend haar dijbeen en mocht 3 maanden niet lopen op dat been. Zij heeft geen korte termijngeheugen meer maar is zich bewust van haar situatie. Met de dienstdoende arts in Berkenstede, Diemen waar zij revalideerde is met mij, haar dochter, mijn broer en zijzelf afgesproken dat zij bij ernstige complicaties en opname in het ziekenhuis niet gereanimeerd zou worden. Toen moeder voor de 2e maal met een ernstig HB-tekort en pijnklachten in maag en buik werd opgenomen in het OLVG Oost, daar na binnenkomst een maagbloeding en een hartstilstand kreeg, is zij wel gereanimeerd door de verpleegkundige die in de ambulance meereed. Zij is er heel goed uit gekomen, zit in een prettig klein verpleegtehuis sinds vorig jaar juni en is blij dat ze er weer is!Ook oudere mensen kunnen zich dus bedenken en terugkomen op een eerder genomen besluit, ik heb hierover met haar uitgebreid gesproken en zij heeft daar een duidelijke mening over. Ze kan nog goed denken en vindt ook dat zijzelf degeen moet zijn die aangeeft niet meer te willen leven in de toekomst. Niet de arts, ik, andere familieleden, nee, zijzelf. Zij werd een medisch wonder genoemd, we blijven geloven in wonderen.
Beste Maria,
Dankjewel voor je mooie en persoonlijke verhaal! Dit toont maar weer aan dat mensen in de loop van de tijd van gedachten kunnen, en gelukkig mogen, veranderen. En: dat het dus ook erg van de omstandigheden afhangt hoe een reanimatie op hoge leeftijd uitpakt. Daarom is een goed gesprek met de eigen (huis-)arts ook zo belangrijk. Hartelijke groeten, Rinette de Jong.
Fijn deze tips. Tijdig nadenken over wat je wil en niet wil, dit bespreken met je familie en huisarts en het vervolgens juridisch goed regelen is heel belangrijk.
Aanvullend wil ik drie tips toevoegen:
1. BELOOF NIET TE VEEL!
Soms loopt het leven ineens anders en gebeurt er iets wat je niet hebt gewild of zijn de omstandigheden anders dan verwacht. Soms worden beloftes aan mensen die een dementie ontwikkelen dan een vreselijke last.
Ik zie regelmatig familie en partners besluiten nemen op basis van beloftes ten koste van het welzijn van zichzelf of hun naaste met dementie. Volg dus bovenstaande tips, maar heb niet de illusie dat je het leven helemaal kan aftimmeren met juridische documenten,
2. DENK NA OVER ANDERE VORMEN VAN WAARDIG LEVENSEINDE.
Naast euthanasie (waarbij je de arts vraagt om vanwege je uitzichtloos en ondraaglijk lijden je een dodelijke drank of injectie te geven) zijn er andere vormen van actieve levensbeeindiging in eigen regie (zie ook http://www.eenwaardiglevenseinde.nl of http://www.deeinder.nl).
Ook kan de arts in overleg met de familie beslissen over medicatie om lijden te verminderen, als er geen andere/betere behandel-mogelijkheden zijn. In een verpleeghuis noem je dit “symptomatisch beleid”, je geeft alleen die medicatie waarbij de persoon zo min mogelijk lijden cq nare symptomen heeft. Bij ernstige jeuk of pijn of angst die je niet anders kan behandelen geef je zo nodig sufmakende medicatie. Je accepteert dan de risico’s voor een verslikking en longontsteking of minder eetlust en daarmee vervroegen van het overlijden. Palliatieve sedatie is ook een vorm hiervan.
3. LAATSTE MAAR BELANGRIJKSTE TIP: MAAK OOK DUIDELIJK WAT JE BELANGRIJK EN FIJN VINDT.
Welke plannen heb je? Waar geniet je van? Welke muziek maakt je warm (zie mijn blog op http://ouderenpraktijk.nl/top40-met-je-ouders/)?
Mensen met kanker ervaren in hun laatste levensfase veel liefde en veel bijzondere momenten in contact, in muziek, in genieten van wat wel kan. De meeste mensen met een terminale ziekte willen niet dood, maar juist leven. Nog 1x met de wens-ambulance naar het strand.Eerst nog die verjaardag meemaken, of dat boek uitlezen.
Mens, durf te leven: https://www.youtube.com/watch?v=Ynkxh80UlEI
Beste Annetje,
dankjewel voor deze waardevolle toevoegingen en tips! Ik onderschrijf ze allemaal.
Hartelijke groeten, Rinette de Jong