[Gastbijdrage] Op hoge leeftijd kunt u langer zelfstandig en prettig blijven wonen als u vooral zélf voor uw eigen eten en drinken blijft zorgen. Voor Alleszelf.nl zet ik de belangrijkste tips op een rij om eten & drinken te benutten voor vaardigheden, contacten, eigen regie en meer.
Eten en drinken is méér
Eten & drinken moeten we allemaal, 365 dagen per jaar en meerdere keren per dag. Eten & drinken zorgt ervoor dat we in leven blijven. Maar beseft u dat eten & drinken ook bewegen is, contacten hebben, regie houden, vaardigheden behouden, genieten, buiten komen, tillen, snijden, schoonmaken en nog veel meer? Alle handelingen die we telkens moeten doen om dit eten & drinken uit te voeren, zijn voor iedereen een ideale oefenplek om vaardigheden te behouden en zo zelfredzaam mogelijk te blijven. Door boodschappen te doen beweegt u, maakt u contacten en komt u buiten. Door zelf te koken denkt u na over welk menu u wilt en hoe u het klaar wilt maken. Bij het opruimen beweegt u allerlei spieren waardoor u fitter blijft. Het regelmatig eten zorgt voor dagritme. Doordat u zelf uw menu kiest eet u beter waardoor u voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, een goede weerstand behoudt en beter op gewicht blijft. Eten & drinken kan op deze manier heel veel betekenen voor mensen op hoge leeftijd.
Te snel afhankelijk
Op hoge leeftijd lopen mensen vaak tegen grenzen aan die het moeilijker maken om eten & drinken klaar te maken op een manier zoals men altijd gewend was. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van verminderde tilkracht voor de boodschappen, minder mobiliteit om naar winkels te gaan, minder kracht in de handen om levensmiddelen klaar te maken of verminderd geheugen om de juiste boodschappen te doen. Het is vaak goedbedoeld, maar in dergelijke situaties worden mensen op hoge leeftijd vaak te snel afhankelijk gemaakt door hun omgeving of hulpverleners. Herkent u deze voorbeelden?
- Wanneer iemand minder stabiel wordt, zich onzekerder gaat voelen of mogelijk risico zou kunnen gaan lopen, dan wordt al snel geadviseerd om kant-en-klaar maaltijden te nemen of te gaan eten bij eetpunt zonder te kijken of er andere mogelijkheden zijn.
- Als iemand wat instabiel is of moeilijker kan tillen, dan wordt al gauw geadviseerd om de boodschappen thuis te laten brengen of een vrijwilliger te laten helpen die deze taak dan geheel van hem of haar overneemt.
- Wanneer iemand moeite heeft met snijden worden boterhammen gesmeerd en gesneden voor hem of haar klaargemaakt.
Neerwaartse spiraal
Het overnemen van taken maakt dat iemand passief wordt en daardoor afhankelijk wordt van anderen. En dat is wat veel mensen zich onvoldoende realiseren: hoe minder men doet, hoe minder men kan. Dit overnemen van taken creëert een ‘neerwaartse spiraal’ van het steeds minder zelf uitvoeren van handelingen waardoor steeds meer vaardigheden en mogelijkheden verloren gaan omdat ze onvoldoende gebruikt worden. Hierdoor wordt er steeds slechter gegeten en genieten mensen steeds minder van de maaltijd. En daardoor zijn steeds meer zorg en ondersteuning nodig!
Tips voor u als oudere
Op hoge leeftijd is het goed mogelijk dat u tegen grenzen aanloopt bij eten & drinken. Hopelijk bent u door dit bericht gemotiveerd om tóch zo lang en zo veel mogelijk zélf actief te blijven met eten & drinken. Daarbij kunt u gebruik maken van de volgende tips.
- Ga uit van wat u nog wél kunt en vraag bij ondersteuning altijd naar hoe u activiteiten wél zelf kunt blijven doen. Dat kunnen ook deeltaken zijn. Laat u daarbij niet bang maken doordat anderen mogelijke risico’s zien maar heb het erover hoe u op een zo veilig mogelijke manier dingen wel zelf kunt blijven doen. Zo kunt u bijvoorbeeld de ‘zware boodschappen’ laten bezorgen, maar de andere boodschappen zelf blijven doen. Of door de voorbereidende werkzaamheden van het koken van een maaltijd aan de eettafel te doen, en een kruk of stoel bij het fornuis te zetten, hoeft u niet zo langdurig te staan wanneer dat mogelijk lastig is.
- Maak positief gebruik van bestaande hulpmiddelen of maak ze zelf (bijvoorbeeld door een lepel te verbuigen, een stuk van de tafel te zagen of een dienblad op wieltjes te zetten). Kijk voor ideeën op internet of bij een hulpmiddelenwinkel in de buurt. Ook een ergotherapeut kan hier goed in ondersteunen. Bovendien zijn er veel meer hulpmiddelen dan u denkt, zoals ook Alleszelf.nl berichtte, bijvoorbeeld hier, hier en hier. Een aangepast mes, een verhoogde rand voor een bord of bijvoorbeeld een persoonlijk stappenplan met een lijstje of icoontjes als hulpmiddel om zelf koffie te kunnen blijven zetten, kunnen een wereld van verschil maken voor uw eigen zelfredzaamheid.
- Oefening baart kunst – ook op hoge leeftijd: als u lang geen appel of aardappels geschild hebt met een keukenmesje, is de eerste keer dat u dat weer doet lastig en geeft het op dat moment de meeste kans dat u uzelf snijdt (of dat u de halve aardappel wegschilt…). Laat u hierdoor niet weerhouden, want de volgende keer zal het alweer beter gaan!
- Vraag rond hoe anderen dat oplossen: ‘wat moeite krijgen’ met dingen is niets om u voor te schamen en u kunt veel van elkaar leren.
Tips voor u als mantelzorger, vrijwilliger of individuele professional
Wilt als mantelzorger, vrijwilliger of professional eten & drinken laten bijdragen aan iemands zelfstandigheid en kwaliteit van leven? Maak dan gebruik van de volgende tips:
- Laat de oudere zoveel mogelijk zelf doen. Neem geen (deel)taken over die hij of zij nog zelf kan. O niet als dit langer duurt of in uitvoering mogelijk minder ‘perfect’ is.
- Wanneer iemand niet meer zijn boterham kan snijden, laat hem dan nog wel zijn eigen brood smeren (waardoor diegene nog steeds een boterham moet pakken, de boter open moet maken – en weer dicht doen, met het mes de boter erop smeren en daarna uit het vleesschaaltje een plak beleg pakken met een vorkje en op de boterham leggen).
- Of wanneer iemand moeilijk een glas drinken kan verplaatsen, laat hem dan nog wel het zelf inschenken door b.v. gebruik te maken van een kleine kan die al op tafel staat (waarna hij er eventueel zelf ook nog suiker en melk bij doet bij bijvoorbeeld koffie en daarna moet roeren door het lepeltje te pakken).
- En ook wanneer iemand niet meer zelf zijn boodschappen in de winkel kan doen, kan hij ze wel uitpakken en opbergen (al dan niet met de hulp van bijvoorbeeld een tas op wieltjes om de boodschappen in huis te verplaatsen). Hierdoor moet hij onder andere. blijven tillen en deurtjes openen en dichtdoen, maar blijft ook het besef bestaan welke voorraad er in huis is.
- Laat u niet leiden door mogelijke risico’s maar door het zoeken naar veiligere manieren. Geef de oudere persoon keuzes ten aanzien van mogelijke risico’s, beheersbaarheid en veiligheid, en bespreek wat de gevolgen van de diverse keuzes zijn voor de kwaliteit van leven van deze persoon.
- Zie hulpmiddelen als een kans, realiseer u dat iedereen (met welke beperking dan ook) nog kan leren qua kennis en vaardigheden. Ook dit houdt iemand langer fit en geeft meer gevoel van eigenwaarde.
- Indien uw eigen kennis onvoldoende is, vraag hulp van anderen, zoals een ergotherapeut, de gemeente of ondersteunende instanties zoals een thuiszorgwinkel of zorgorganisatie, altijd vanuit de insteek om de oudere zo lang mogelijk zelfredzaam te laten zijn en dat eten & drinken hier goed in kan helpen.
Tot slot – uw ervaringen met eten en drinken
In dit bericht heb ik u geïnformeerd over grote belang van eten en drinken. Ook heb ik u op het spoor gezet om dit zo lang en zo veel mogelijk zelf actief te blijven in het hele proces van eten & drinken. Om daarmee uw fysieke, mentale en sociale vaardigheden zo lang mogelijk actief en ‘in vorm te houden’. Wat zijn uw ervaringen? Hebt u nog meer ideeën om ervoor te zorgen dat mensen op hoge leeftijd langer zélf actief blijven met eten & drinken? Ik ben heel benieuwd!
