Twaalf tips om zelf en toch samen te beslissen

[Gastbijdrage] Hoe ouder u wordt, hoe groter de kans dat u met allerlei hulpverleners te maken krijgt voor uw lichamelijke, geestelijke en sociale gezondheid. Het is fijn dat die mensen u kunnen helpen om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen, maar hoe zorgt u ervoor dat úw wensen voldoende gerealiseerd worden? Dat kan met ‘gezamenlijke besluitvorming’.

Zelfredzaam; toch met anderen

Natuurlijk bent u zo’n “zelfredzaam” type dat onze regering voor ogen heeft. Maar: om zelfstandig te blijven wonen hebt u in veel gevallen vroeg of laat toch hulp nodig. Hoewel het hulp voor ú is, praten andere mensen daar over mee. Denk aan de inzet van thuiszorg (wanneer, hoe vaak en waarvoor wilt u hen over de vloer), aanpassing van uw woning (wel of geen traplift, blijven wonen of verhuizen) of hulp bij uw computer (wel of geen nieuwe kopen, wel of geen sneller internet). De mensen met wie u hier over praat zijn professionals (artsen, ergotherapateuten, Wmo-medewerkers) en gewone mensen zoals uw partner, familie of vrijwilligers. De besluiten kunnen gaan over uw gezondheid (wel of niet die spataders opereren, welk type kunstheup wilt u?) of over uw welzijn (hoe wilt u blijven wonen? mag u nog wel autorijden?).

Samen beslissen

Sommige besluiten zijn in een vloek en een zucht genomen. Bij andere onderwerpen duurt het veel langer om tot een keuze te komen. Om ervoor te zorgen dat u die keuze uiteindelijk zelfstandig maakt, is het zaak om tot gezamenlijke besluitvorming te komen. Dat klinkt tegenstrijdig, maar is het niet.

Kennis delen

Gezamenlijke besluitvorming is “hot” in de wetenschap en in beleid: omdat hulpverleners niet altijd mogen, kunnen of willen doen wat cliënten/patiënten willen, moeten ze die betrekken in besluiten over zorg en ondersteuning. Gezamenlijke besluitvorming houdt in dat de hulpverlener en patiënt/cliënt kennis uitwisselen over de situatie (wonen, welzijn, gezondheid) en over keuzes (behandeling, ondersteuning, aanpassingen). De hulpverlener moet er vervolgens voor zorgen dat de patiënt/cliënt zijn of haar persoonlijke afwegingen bij de verschillende mogelijke keuzes bespreekt. Vervolgens kunnen cliënt/patiënt en hulpverlener tot een gezamenlijk besluit komen: een besluit waar beiden zich in kunnen vinden.

Gezamenlijke besluitvorming, een voorbeeld:

Vooral bij langdurige kwesties is gezamenlijke besluitvorming belangrijk en ligt de situatie complex. Het kan bijvoorbeeld gaan om medische zaken, materiële, sociale en juridische kwesties. Een medisch voorbeeld. U als oudere man heeft last van diabetes met complicaties, in combinatie met hartklachten en een woning op de eerste verdieping: artsen en verpleegkundigen zullen adviseren om uw manier van leven aan te passen of “aangepast” te gaan wonen, maar misschien wilt u dat helemaal niet. U wilt uw laatste jaren genieten en eten en drinken wat u lekker vindt. En u wilt ook niet verhuizen uit uw straat. Maar uw vrouw zou een verhuizing misschien wel willen, dan heeft ze rust in haar hoofd. En uw zoon vindt het eigenlijk ook wel handiger en veiliger.

Uw stem zwaar laten tellen

Hoe zorgt u er als oudere volwassene voor dat uw stem zwaar telt in deze besluiten?

1. Informeer u over de kwestie en over alle keuzemogelijkheden. Zoek in kranten, boeken, op internet en tv. Vraag ook vrienden en kennissen met dezelfde problemen naar hun kennis en ervaringen.
2. Ga voor uzelf na wie u bij dit besluit wilt betrekken: niemand? Uw partner? Kinderen? Vrienden?
3. Vraag de hulpverlener (arts of wie dan ook) om informatie en in verschillende vormen: gewoon laten vertellen, websites, folders.
4. Vraag bij elke keuzemogelijkheid de mogelijke voor- en nadelen uit.
5. Blijf vragen en kom er een volgende keer op terug.
6. Ga voor uzelf na wat voor u belangrijk is: wat maakt het leven voor u leuk? Welke keuze zou het leven leuk houden? Welke zouden uw leven lastig maken? In welk opzicht? Waarom?
7. Besluitvorming is niet alleen een rationeel proces! Luister goed naar uw gevoelens: emoties kunnen goede raadgevers zijn, bespreek deze ook met anderen.
8. Bespreek uw vragen en afwegingen met uw partner of andere naasten. Ga geen felle discussie aan maar luister goed en probeer steeds na te gaan hoe u er zelf in staat.
9. Praat vervolgens op dezelfde manier met uw hulpverlener; maak hem of haar duidelijk wat u weet van de keuzemogelijkheden en wat uw persoonlijke afwegingen zijn. Vraag goed na of uw hulpverlener nog andere informatie heeft die belangrijk kan zijn.
10. Maak duidelijk in hoeverre u zelf of samen wilt beslissen.
11. Vraag bedenktijd en neem die ook. Er zijn weinig besluiten die echt binnen een week moeten zijn genomen.
12. Als u een bepaalde optie wilt uitproberen geef dan duidelijk aan dat u dit wilt uitproberen. Geef ook aan wanneer u wilt bespreken hoe het u bevallen is.

Ouder worden gaat over besluiten nemen. Niets doen of een besluit uitstellen is ook een besluit! In dat geval gelden bovenstaande tips evengoed. Ik wens u een succesvolle toekomst toe als besluiter!

Wilt u gratis updates ontvangen zoals dit artikel over gezamenlijke besluitvorming?
Klik HIER en schrijf u in voor onze nieuwsbrief.