Zo voorkomt u financiële uitbuiting

[Gastbijdrage] Op hoge leeftijd worden veel mensen afhankelijker van de aandacht en hulp van anderen. Helaas liggen daarbij allerlei vormen van misbruik, waaronder financieel misbruik, op de loer. Dit misbruik stopt niet vanzelf en maakt het moeilijk om lang zelfstandig te blijven wonen. Daarom zet ik hier de belangrijkste tips op een rij om het risico op financieel misbruik te verkleinen. Ook geef ik tips om mogelijke signalen van financiële uitbuiting op te vangen en tips om misbruik bespreekbaar te maken.

Wat is financieel misbruik?

Onderzoek toont aan dat elk jaar minstens 30.000 ouderen slachtoffer zijn van financieel misbruik. Dit is een vorm van ouderenmishandeling. Bij financieel misbruik kan het gaan om het stelen van waardevolle spullen, zoals sieraden of geld. Ook kan het gaan om het verkopen van spullen of het doen van aankopen tegen de wil van u als oudere. Soms worden ouderen gedwongen hun testament of wilsbeschikking te wijzigen, een extra hypotheekopname te doen of financieel kort gehouden, terwijl er wel geld is. Tot slot kan het gaan om frauduleuze handelingen zoals misbruik maken van de pinpas, innen van geld (belasting/toeslagen), misbruik maken van machtigingen en betalen via bankrekeningen van de oudere.

Hoe gebeurt financieel misbruik?

Financieel misbruik gaat vaak gepaard met lichamelijke of geestelijke bedreigingen. De daders zijn vaak eigen kinderen, familieleden, hulpverleners of zogenaamde vrienden, uit de directe omgeving. Soms weten mensen niet eens dat het hen gebeurt en als het ze overkomt praten ze er liever niet over. Ze vergoelijken het gedrag van de dader, schamen zich of zijn bang. Veel mensen die het overkomt zijn niet zelf in staat om het financieel misbruik te stoppen. Vaak kennen zij de weg (nog) niet naar hulpverleners of bemiddelaars.

Verklein het risico

Hierna geef ik de belangrijkste tips waarmee u de kans op financieel misbruik bij uzelf kunt voorkomen. Deze zijn gebaseerd op persoonlijke ervaring vanuit mijn werk als rechercheur en op eigen onderzoek. Wellicht spreek het voor zich, maar over elk van onderstaande tips kan onze stichting SVOW u verder informeren. Kent u andere oplossingen of tips? Laat ze achter onder het bericht.

1. Niet ok, niet vanzelf over. Het allerbelangrijkste is dat u weet dat financiële uitbuiting, zoals hierboven beschreven, niet normaal is en niet vanzelf over gaat. Hebt u er zelf of in uw omgeving mee te maken, neem dan contact op met Veilig Thuis of onze stichting.  Zij kunnen u helpen.
2. Niet in zicht, niet in huis. Gelegenheid maakt de dief; bied die gelegenheid niet en berg waardevolle spullen altijd goed op. Bewaar geen grote geldbedragen in huis.
3. Geef tijdig weg. Geef eventueel geld of waardevolle spullen al bij leven weg aan familie en/of goede doelen. Laat u hierover goed informeren door bijvoorbeeld een financieel adviseur of notaris.
4. Bankpas voor derden. Open een aparte rekening waar bijvoorbeeld automatisch € 50,00 per week op gestort wordt en blokkeer de mogelijkheid om hier op rood te staan. De pinpas en pincode van deze rekening kunnen dan door derden worden gebruikt om boodschappen voor u te doen.
5. Leg vast. U kunt uw waardevolle bezittingen met foto’s en omschrijvingen vastleggen. De papieren of digitale bestanden hiervan kunt u vervolgens buitenshuis of ‘in de cloud’ bewaren. Daarna kunt u regelmatig controleren of alles er nog is. U kunt dit zelf doen, maar onze stichting heeft hiervoor ook een ‘digitale kluis’ gemaakt als handig hulpmiddel. Met regelmaat vragen wij u dan om te controleren of alles er nog is. Op die manier is het mogelijk eventuele misstanden sneller te signaleren om vervolgens te doen stoppen. Bij deze kluis hoort een sticker die u duidelijk zichtbaar kunt aanbrengen   in uw woning. Op die manier weten eventuele daders dat zij extra in de gaten worden gehouden.
6. Mee laten kijken. Laat een onafhankelijke derde partij meekijken op uw bankrekeningen, zodat er altijd extra controle is. Dit kunt u aan een vertrouwenspersoon vragen, maar om onafhankelijkheid te waarborgen kunt u ook een onafhankelijke financiële zorgverlener inschakelen, bijvoorbeeld via onze stichting. In dat laatste geval kunt ook gebruik maken van een  geautomatiseerde monitoring van uw bankrekening.
7. Beschermingsbewind. Indien u merkt dat u niet meer zo goed grip heeft op uw financiële administratie, kunt u beschermingsbewind aanvragen. Zie ook dit bericht over mentoren en bewindvoerders.
8. Markeer uw waardevolle spullen. Dit kunt u doen door het aanbrengen van stickertjes met een eigen code. Ook kunt u als preventief middel Synthetisch DNA aan. Dit is een vrijwel onzichtbaar opdrogende vloeistof met zogeheten microdots met een unieke code. Indien uw bezittingen toch worden gestolen kan men bij het eventueel terugvinden eenvoudig de rechtmatige eigenaar achterhalen en uw spullen weer retourneren. U kunt dit onder andere kopen bij onze stichting.
9. Levenstestament. Leg bijtijds vast hoe u zaken wilt regelen, bijvoorbeeld in een levenstestament bij de notaris.

Herken financieel misbruik

Misschien betreft het niet uzelf, maar maakt u zich zorgen over iemand anders en herkent u signalen van financieel misbruik? Mogelijke signalen van financieel misbruik zijn:

• Het ontbreken van geld en/of goederen.
• Betaalachterstand van bijvoorbeeld huur, energie en zorgpremies.
• Afgesloten worden van gas en elektra.
• Ligt er ander of minder eten in de koelkast?
• Geen geld hebben om bijvoorbeeld genoeg eten en/of kleding te kopen.
• Het ontbreken van de benodigde hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld een bril of gehoorapparaat.
• Brieven van incassobureaus.
• Onverklaarbare geldopnames of kosten.
• Weigeren informatie te geven over de financiële omstandigheden.

Financiële uitbuiting bespreekbaar maken

Als u financiële uitbuiting signaleert, is het belangrijk erover te praten met iemand in uw omgeving die hem of haar ook kent. Bespreek uw zorgen ook met de betrokkene zelf. Dit is niet gemakkelijk omdat u vaak niet weet wat er precies aan de hand is. Daarnaast is er vaak schaamte en wordt het probleem liever verborgen gehouden. Toch is het belangrijk om het gesprek wel aan te gaan. Zelf of met behulp van een professional. Tips om het misbruik bespreekbaar te maken:

• Zorg dat hij of zij zich op zijn/haar gemak voelt.
• Zorg dat u zelf rustig blijft, wordt niet paniekerig
• Zorg dat u rust inbouwt.
• Zorg dat u niet (te) snel met een eigen oordeel komt.
• Zorg dat hij of zij ook zijn/haar visie en mening geeft, vraag om een reactie.

Tot slot

Als u zich zorgen maakt en niet goed weet wat u kunt doen, kunt u ook altijd contact opnemen met Veilig Thuis of stichting Samen Veilig Ouder Worden. Ook als u twijfelt. Hebt u nog meer tips of ervaringen die nuttig zijn voor andere lezers? Laat ze graag achter onder dit bericht.

Wilt u elke 2 weken een gratis update ontvangen zoals dit artikel over financiële uitbuiting? Klik hier en schrijf u in voor onze nieuwsbrief.